قناری
شنید آن بلبل عاشق نوائی نوای دلنشین ِ آشنائی
عجب کرد از صدای ِدلنشینش میان باغ ِ گل صوت ِ حزینش
بگشت بلبل به گلزار ِ زمانه که تا یابد رقیبش عاشقانه
بپرسید از گلی این ناله از چیست صدای ِ چهچَه ِ جانانه از کیست
صدایش گرم و آهنگش غمین است بسی الفاظ ِ او شهد ِ ثمین است
بگفت گلبن که نام ِ او قناریست همه آهنگ ِ او آهنگ ِ زاریست
نشیند با خودش در خانه تنها خورَد آن دانه و آب ِ مهیا
که گر خواهی تو بینی آن قناری بگیر از سنبل و پروانه یاری
که چون در ظلمت شب ماندگاری بخوان نام ِ سَحر با بردباری
ز پروانه بپرسید با تمنا سراغ ِ مرغک ِ مدهوش و خوانا
بپرسیدش از آن آوای ِ غمگین از آن مرغ ِ سحر فردای ِ رنگین
که می نالد زتنهائی به خانه همه تنهائیش درد ِ زمانه
بگفتا شاپرک مُرغک پریشان نشسته در قفس آشفته گریان
که گر خواهی بیابی آن دلارام گذر کن از خم ِ کوچۀ آلام
برو تا خانۀ مُرغ گرفتار بزن بوسه به خاک ِ پای ِ دلدار
پرید آن بلبل یاغ ِ جوانی که تا بیند رفیق ِ زندگانی
گذر کرد از گل و گلزار ِ هستی از آن باغ ِ پُر از آشوب ِ مستی
رسید بر خانه ای در شهر ِ رنگین غبار ِ آدمی سایۀ سنگین
صدای ِ چَهچَه ِ گریان قناری بخواند آن مرغک گل را بیاری
رسید بلبل به درگاه ِ قناری که می خواند مثنوی امّا به زاری
بگفت بلبل چرا گریانه خوانی بجای ِ باغ ِ گل در خانه مانی
همه خورد و خوراکت آب و ارزن نشستی با خود و رویای ِ برزن
برو از کوچۀ گلها گذر کن دَمی بر لاله و سوسن نظر کن
بخور شهد ِ گلان چون شهد صهبا به جام ِ نرگس و لالۀ زیبا
نشستی در قفس با آب و دانه زحسرت چَهچهت درد ِ زمانه
بگفت مرغ ِ اسیر با لحن ِ گریان که من نادیده ام گلبن به بستان
چشیدم عطر گل با هر سپیده منم آن مرغک ِ گلبن ندیده
که من زاده به این خانۀ سردم میان آب و دانه پُر زدردم
مرا زرّین قفس خانه نباشد خوراک ِ مصلحت دانه نباشد
مرا راهی به درگاه ِ گلان نیست قفس را خدشه ای از سنبلان نیست
بخوابم دیدم آن روی ِ شقایق شقایق گوید از درد و حقایق
که زرّین خانۀ درد و اسارت کند آب ِ خنک را پُر مَرارت
مرا این بانگ ِ غم آوای ِ دل نیست سرای عاشقی جز خاک و گِل نیست
اگر خانه طلا با قفل و زنجیر همه تدبیر ِ تو در دست ِ تقدیر
مرا در این قفس مُردن دوائیست که مُردن گه سرآغاز ِ رهائیست
بگفت بلبل اگر خاموش باشی میان آن قفس بی هوش باشی
کند صاحب نظر بر تو نمائی که شاید آن شوَد راه ِ رهائی
خوری آب و ندانی ابر و باران ندانی شوکت ِ خار ِ بیابان
شود درد ِ دلت نغمه و آواز همه شور ِ دلت شوکت ِ پرواز
که خاموشی دوای ِ این معمّاست که بی نغمه سرایت بر توّلاست
که بینم روی ِ تو رخسارِ چرکین هوای ِ کوی ِ تو سنگین و غمگین
رَوَم از شهر تو تا باغ ِ دلها نشینم منتظر با جام ِ گلها
پرید آن بلبل شور و جوانی که آموخت بر قناری زندگانی
قناری چون بشد تنها و خاموش بشد ساکت بکرد خواندن فراموش
که خاموشی در این شهر ِ هیاهو شود بر تو گهی چون نوش دارو
که تنهائی در این زندان روا نیست دوای مبتلا سیم و طلا نیست
ببست لبهای نازش آن قناری نشست در کنج غم با بردباری
گذشت روز و گذشت هفته و شد ماه نخواند آن مرغ ما آوای ِ دلخواه
به خاموشی گذشت یک ماه ِ دیگر شرنگ ِ غم بشد دریای ِ اخگر
بدید صاحب نظر آن مرغ ِ بیمار که در رویای ِ گل گشته گرفتار
بگفت ای مرغک ِزیبا و خوش و خوان هزاران درد و غم باشد به بُستان
تو که در این قفس زائیده هستی مَکن فکر گلان دریای ِ مستی
کنم این خانه ات چون باغ ِ گلها زنم زیور به زلفت ای چلیپا
بخوان آهنگ جان در ظلمت من منوّر کن سرای ِ فکرت من
قناری با سکوتش پاسخش داد که افیون گلان داد است و بی داد
بگفت صاحبنظر ای مرغ غمگین به درگاه دلت آلاله مسکین
تو که با یاد ِ گلبن ها جوانی سزاواری که در بُستان بخوانی
مرا این شمع جان نوری ندارد که تاک ِ مُرده انگوری ندارد
گشود آن درگه ِ درگاه ِ بی نور قناری پَر بزد چون مُرغ شبکور
برفت از شهر و آن کوی ِ مَرارت بسوی خانۀ شهد و حلاوت
شنید آوای ِ بلبل در گلستان که می خواندش زدور از باغ و بُستان
پرید از باغ ِ سرد ِ خودستائی رسید بر گلشن ِ داغ ِ رهائی
بدید گلبن به گلبن شوق ِ دیدار هزاران سرو ِ ناز صدها سپیدار
بدید آن بلبل زیبای ِ خوش خوان بدنبال ِ گلان بی عهد و پیمان
نکرد بلبل نگاهی بر رفیقش رفیقش شد بر او ناگه رقیبش
همه پروانه ها در فکر گلها بدنبال ِ شقایق های شیدا
هزاران ماکیان گرم ِ تکاپو ندیدند مرغ ما مرغ ِ پَری رو
بسی آوای جان خواند آن قناری نیامد مرغکی از بهر ِ یاری
بشد تنها میان ِ صد هزاران بشد یک قطره آب ِ چشمه ساران
چو شب شد تیره گی آمد به دیدار هیولا سایه ها اشباح ِ بیمار
بترسید از صداهای ِ شبانه بیادش آمد آن دُردانه خانه
زغمگینی بکرد سر زیر ِ بالش که شاید بگذرد خواب و خیالش
چو آمد روز ِ نو سر در گریبان زدرد ِ گشنه گی دردش نمایان
قناری را نداند دانه از کیست که فرق خانه و گلخانه در چیست
همه عمرش گذشت با آب و دانه ندانست آفت ِ چرخ ِ زمانه
که گاهی زندگی رنگش مجازیست همه تیره گی و جنگ است و بازیست
بشد خسته زدیدار ِ گلستان همه خار گلان آفت ِ بستان
پرید از گلشن سرد ِ جفا کار بسوی خانه و یار ِ فداکار
پَرید از باغ ِ زرد ِ نونهالی گذشت از کوه و طغیان جوانی
رسید بر ساحل ِ دریای ِ پیری شرنگ ِ آرزو شوق ِ اسیری
نشست بر تارک ِ شاخۀ پُر برگ صراط ِ زندگی آخر آن مَرگ
بکرد یاد ِ قفس با آب و دانه شرار ِ زندگی در هر ترانه
بکرد یاد همه چَهچه و آواز بشد با یاد ِ دیروزش به پرواز
بدنبال ِ قفس در شهر یاران بشد یک نقطه ای در باد و باران
نه تابی و توانی در پَر و بال بیافتاد در سرای ِ کوی ِ اقبال
همه خستگی و درد و تمنا بکرد پیچیده تر حل ِ معما
که می دید خانه اش آن قصر ِ پُر نور سراب ِ آرزو تیره و دیجور
بشد شمع وجودش نیمه خاموش بکرد آن خواندن و خنده فراموش
فرو بست آن دو پلک ِ سردِ تبدار نشد یابنده آن مرغ ِ گرفتار
که گه در بازی این چرخ ِ گردون دوای گل شوَد چون زهر و افیون
گهی آن خانه ات چون گلشن و باغ گهی بلبل بدِل تیره تر از زاغ
تو گر گم گشته در یک کوره راهی بمانند قناری بی گناهی
که گه آن راه ِ دل سخت است و دشوار گهی پُر پیچ و خم گه صاف و هموار
شرار ِ زندگی در خواب و رویاست که گاهی نغمه ای آوای ِ فرداست
که چون فکر ِ گلی یا گل نثاری ز خار ِ هر دو گل گاهی تو زاری
ببین هالو در این زندان تو بی بال پَری در باغ ِ گلبنها سبکبال
مِی دو هزار و یک